Khi đã tham gia giao dịch thì không ai không phạm phải sai lầm, nhưng có người chú ý nhận biết nguyên nhân để điều chỉnh, người khác thì không. Thông thường, người ta ưa xem xét vấn đề này về phương diện chuyên môn mà né tránh các nguyên nhân về tâm lý.
Tương tự như trong y học, phương Tây chỉ tập trung chữa triệu chứng bên ngoài của các bệnh mãn tính nên ít hiệu quả; trong trading, người ta cũng đề xuất nhiều cách đối trị hành vi mang tính mệnh lệnh, “phải làm cái này, không làm cái kia”. Biện pháp khắc phục các sai lầm mang tính tâm lýtheo kiểu cơ học như vậysẽ ít hiệu quả đối với các “bệnh mãn tính” trong giao dịch. Thực ra, “nhân” của các sai lầm đã sẵn trong bản thân mỗi người và chúng chỉ chờ sự thiếu tỉnh thức để kết hợp với “duyên” bên ngoài mà phát tác. Thí dụ khi một người đang sợ hãi thì anh ta có khuynh hướng phạm liên tiếp các lỗi có nguồn gốc từ sự sợ hãi ấy bởi cảm xúc này đang “nổi trội” trong tâm anh ta.
Đạo Trading đề xuất nguyên tắc chữa các bệnh giao dịch mãn tính thông qua thấy rõ, hiểu đúng. Nguyên nhân chung của hầu hết vấn đề là do chúng ta làm việc thiếu tỉnh thức nên để tham sân si xen vào chi phối nên chữa trị bằng cách tập quan sát phản ứng nội tâm đối với từng tình huống, nhận diện chúng từng bước một như gợi ý dưới dây. Lưu ý là ở đây tôi đơn giản hóa vấn đề để tiện trình bày chứ trên thực tế thì diễn biến nội tâm mỗi người trong từng tình huống là khác nhau, “nhảychuyền” liên tục do nhân duyên khác nhau. Sau khi đã biết cách quan sát thì chúng ta sẽ không dán nhãn lên từng loại tâm nữa, chỉ trực nhận đơn thuần mà thôi; trạng thái tâm thế nào thì thấy như thế ấy.
1. Giao dịch quá độ (Overtrade).
Đây có lẽ là một căn bệnh nặng nhất và khó sửa trị nhất đối với một Trader. Nó là một dạng nghiện ngập mà biểu hiện là giao dịch rất nhiều lệnh, liên tiếp, mất phương hướng và không còn làm chủ được bản thân.
Nguyên nhân:
Xuất phát từ tình trạng làm việc thiếu tỉnh thức, không sớm phát hiện được ảo tưởng sân si đang mạnh lên cho đến khi mất kiểm soát hoàn toàn. Thường thì khi bạn ngồi không, “nhàn cư vi bất thiện” và bạn muốn thay đổi cảm giác hay phải làm gì đó (si) nên lăng xăng vào lệnh. Vòng xoáy bắt đầu khi bạn thua lỗ và gỡ gạc (sân), mua bán loạn xạ. Lâu dần thành ra “nghiện” giao dịch.
Giải pháp:
Bạn nên biết trước lỗi này là tất yếu đối với trader tập sự. Bạn có thể áp dụng biện pháp phù hợp để “ép” mình như cài chế độ tắt máy tự động, ẩn khung thời gian thấp, chuyển sang giao dịch khung thời gian cao hơn, lập kế hoạch giao dịch chi tiết, dặn dò tiềm thức mình. Bạn thực tập thận trọng chú tâm quan sát thái độ sân si nơi mình, “nhìn vào” các ý nghĩ khởi sinh, nhất là khi thị trường có tín hiệu yếu và đi ngang.
2. Bốc đồng/Đuổi giá (Impulsive/Chasing).
Bạn bị thúc đẩy mua bán khi thấy giá bất ngờ biến động mạnh hoặc đã chạy xa và thường thì bạn sẽ cảm thấy bất an ngay sau đó.
Nguyên nhân:
Bốc đồng mua bán là do không tự biết mình và không chuẩn bị trước. Giá biến động mạnh, tác động qua mắt đưa đến hành động mau chóng hầu như không kịp ý thức trong khi bạn chưa kịp đọc thị trường hoặc do bạn vô tình bị tác động bởi thông tin bên ngoài (si). Trong khi đó, đuổi giá thì thường là bạn đã có ý định mua bán từ trước nhưng vẫn không thực hiện được. Có thể là bạn đã lỡ sóng nên nuối tiếc mà vào lệnh (sân), có thể là bạn ham muốn mua thêm khi giá đã chạy xa (tham). Có thể là ban đầu do sợ hãi, bạn do dự (si) không giao dịch ngay dẫn đến đuổi giá.
Giải pháp:
Bạn nên tập thói quen chuẩn bị tâm, đưa về trạng thái ổn định trước khi mở máy. Bạn nên chuẩn bị đồ thị đều đặn và rõ ràng trước mỗi phiên giao dịch (viết blog, đánh dấu ghi chú trên đồ thị). Một khi đã có tín hiệu như dự đoán, phải hành động dứt khoát theo kế hoạch và sẵn sàng cắt lỗ. Tất cả mọi ý nghĩ cảm xúc mà ngăn cản không cho bạn hành động đúng cần phải được thấy ra. Bạn có thể thua lỗ nhưng bạn phải biết rõ ý nghĩ cảm xúc gì đã thúc đẩy bạn làm ngay lúc đó. Tâm bạn bị phóng dật trong trường hợp này nên cần lưu ý nhiều đến yếu tố thận trọng dựa vào giới luật.
3. Hủy /dời lệnh cắt lỗ.
Đó là khi bạn không dùng lệnh cắt lỗ, dời lùi hay tháo bỏ nó. Lỗi này tuy dễ thấy nhưng không dễ khắc phục và có thể dẫn đến cháy tài khoản. Cái tâm “láu cá” của bạn đánh lừa bạn; Nó trấn an không sao đâu rồi hứa hẹn sẽ chủ động cắt lệnh khi giá thế này thế nọ (mental stop) nhưng cuối cùng bạn vẫn không cắt được lệnh.
Nguyên nhân:
Bạn từng bị thua lỗ nhiều lần do nhận định sai hay đặt lệnh cắt lỗ không đúng kỹ thuật hay nhiều lần bị “săn” lệnh nên đâm ra sợ hãi. Bạn bực bội không đặt nữa hoặc dời lệnh ra xa vì lo sợ dao động thị trường sẽ quét trúng lệnh (sân). Cũng có khi bạn thờ ơ, chủ quan về hướng đi của thị trường nên không đặt (si)
Giải pháp:
Bạn có thể tự động hóa vào lệnh cắt lỗ cùng lúc với lệnh mua bán. Bạn nên hướng tâm về mặt tích cực của lệnh cắt lỗ: nó là rơ-le bảo vệ tài khoản của bạn và là chi phí kinh doanh cần phải có. Sau giao dịch, bạn cần chiêm nghiệm các thua lỗ nghiêm trọng để thấy ra tầm quan trọng của lệnh cắt lỗ. Đồng thời, bạn cần chú tâm quan sát các cảm xúc khó chịu khi thị trường biến động không như mong đợi, thúc đẩy bạn hủy/dời lệnh; đồng thời quan sát mọi thủ đoạn tinh vi mà bản ngã đưa ra để thoái thác.
Nguồn: Tổng hợp từ Đạo trading.
Comments